DOM KERETA

OPIS PROJEKTU
Dom Kereta to jeden z najwęższych budynków mieszkalnych na świecie (w najwęższym miejscu ma 72 cm). Mieści się w szczelinie pomiędzy przedwojenną kamienicą a powojennym blokiem położonym na terenie dawnego getta warszawskiego (na skrzyżowaniu ulic Chłodnej i Żelaznej). Cały dom ma 14 m kw. powierzchni, w najszerszym miejscu 122 cm, w najwęższym 72 cm. Lokum jest w pełni funkcjonalne i nadające się do życia. Na dwóch kondygnacjach mieści sypialnię, gabinet, łazienkę i kuchnię. Symbolicznym lokatorem Domu jest izraelski pisarz Etgar Keret, który patronuje tej przestrzeni. Nieodłączną częścią projektu jest program rezydencyjny, w ramach którego do Polski przyjeżdżają twórcy z całego świata (do 2018 roku mieszkało w nim aż 40 osób). Model Domu Kereta trafił do kolekcji nowojorskiego MoMA.
cargocollective.com/domkereta

MOTYWACJE (na naszą ankietę odpowiada Sarmen Beglarian z Fundacji Polskiej Sztuki Nowoczesnej )
Jakub Szczęsny, w 2009 polecony przez Grzegorza Lewandowskiego, twórcę legendarnej kawiarni Chłodna 25, miał niezwykle interesujący pomysł, by uzupełnić tkankę miejską, nie-miejsce / pustkę pomiędzy dwoma budynkami strukturą, która stała się Samotnią – miejscem pracy dla artystek i artystów. We współpracy z Jakubem Szczęsnym i Etgarem Keretem, patronem projektu, kuratorzy Sarmen Beglarian i Sylwia Szymaniak stworzyli miejsce, które staje się narzędziem do edukacji, dyseminacji wiedzy o miejscu w którym znajduje się Dom – terenie dawnego Getta Warszawskiego. Budujemy znaczenia, nowe spojrzenie na historię, pamięć miasta i jego mieszkańców. Staramy się przybliżyć perspektywy widzenia przeszłości i przyszłości.

ZNACZENIE DLA ORGANIZACJI
Dom Kereta ma ważne znaczenie dla Fundacji Polskiej Sztuki Nowoczesnej. Produkcja projektu zajęła 3 lata, od momentu publicznego ogłoszenia podczas miejskiego festiwalu Wola Art 2009 po otwarcie w roku 2012. Podczas prac koncepcyjnych powstały trzy wersje projektów architektonicznych Domu Kereta, strategia działań w ramach Domu z głównym narzędziem Rezydencji Artystycznych w Domu Kereta, produkcji treści artystycznych, muzycznych czy filozoficznych oraz ich nieodpłatnym udostępnieniu publiczności.

ZNACZENIE DLA MIASTA
Dom Kereta stał się jednym z istotnych elementów krajobrazu Warszawy. Dom znajdujący się w przestrzeni pomiędzy dwoma budynkami z lat 30. i 70., budzi u mieszkańców i gości stolicy nieustające zaciekawienie. Nazwany został przez międzynarodową prasę „najwęższym budynkiem świata”. Dom Kereta był finalistą Nagród architektonicznych Polityki, Prezydenta m. st. Warszawy oraz Senatu Berlina, a także został wybrany przez Air France Magazine (2013) jako jeden z 10 powodów, dla których warto odwiedzić Warszawę, obok Starego Miasta czy Łazienek Królewskich.

ZASKOCZENIA
Na konferencję prasową zgłosiło się 75 redakcji z Polski i świata, od „Gazety Wyborczej” po „New York Times”. Zainteresowanie prasy czy chętnych do zwiedzania Domu nieustannie trwa.

DOFINANSOWANIE Z MIASTA
Dom Kereta został dofinansowany przez miasto stołeczne Warszawa w 2012 roku w ramach konkursu grantowego kwotą 150 000 zł.

O ORGANIZACJI
Fundacja Polskiej Sztuki Nowoczesnej działa nieustannie od 1986 roku, jest najstarszym NGO działających na polu kultury i sztuki. Od 2012 roku posiada status Organizacji Pożytku Publicznego (OPP). Celem fundacji jest otaczanie opieką i promowanie utalentowanych, wyróżniających się osiągnięciami twórców, których działalność artystyczna przyczynia się do rozwoju sztuki współczesnej, a przede wszystkim polskiej kultury wizualnej. Fundacja prowadzi na stałe dwa projekty – Dom Kereta i przestrzeń wystawienniczą Biuro Wystaw przy ul. Krakowskie Przedmieście 16/18 w Warszawie.
Fundacjapsn.pl

JAKUB SZCZĘSNY O DOMU KERETA:

„W tym wypadku zamówiłem projekt domu u samego siebie i dobrałem do niego użytkownika (mieszkańca, patrona) w postaci Etgara Kereta, co wynikało z prostej logiki: zakochawszy się w intrygującej przerwie między budynkami przy wyjątkowo historycznie obciążonym skrzyżowaniu ulic w Warszawie (róg Chłodnej i Żelaznej), zacząłem się zastanawiać, czy dałoby się tam funkcjonować i na jakich prawach. Szybko doszedłem do wniosku, że intensywny ruch na ulicy Żelaznej i wąskość przestrzeni predestynują miejsce do stworzenia tam samotni dla kogoś, kto będzie przyglądał się rzeczywistości miasta z pewnego oddalenia, jednocześnie potrzebując jej jako pożywki intelektualnej. Taka relacja opisuje najlepiej praktykę pisarza, a ponieważ wąskość przestrzeni nasuwała również podejrzenie, że nikt przy zdrowych zmysłach nie mógłby w niej przebywać na stałe, szybko stało się jasne, że powinno to być studio na krótkie pobyty, najlepiej dla kogoś, kto pisze krótkie formy. Ta konstatacja, plus charakter okolicy, przed wojną i podczas niej ściśle związanej ze społecznością żydowską szybko naprowadziły mnie na Etgara Kereta, którego opowiadania znam już od kilkunastu lat. Z kolei autora Tęskniąc za Kissingerem ucieszył symboliczny powrót do miasta urodzenia jego matki.”
Jakub Szczęsny, „Dom Kereta. Konstrukcja najwęższego domu”, Architektura Murator, 2017

„Ten projekt nauczył mnie bardzo dużo. Po pierwsze, że rzeczy, które uznajemy za niemożliwe albo bezpiecznie utopijne, pozostające w sferze fantazji, mogą się zadziać. Dla mnie impulsem było spotkanie konkretnej przestrzeni. Wtedy powiedziałem sobie – muszę to zrobić. Po drugie – w tego typu sprawczości nie możemy być sami, bo to są zbyt skomplikowane przedsięwzięcia. Jest to sen, którym musimy zarazić innych, więc potrzebna jest historia, która rozbudzi wyobraźnię. W przypadku Domu Kereta ważnym motywem jest chowanie się i ucieczka. Robię dużo rzeczy, mam liczną rodzinę i bardzo intensywne życie, dlatego dla mnie bardzo ważny jest ten aspekt ucieczkowy. Lubię się samemu gdzieś schować. Długo tę funkcję w moim życiu spełniały rezydencje artystyczne. Widzę, że inni też tego potrzebują. Nie bez przyczyny ktoś wymyślił domy pracy twórczej. I ten dom miał być taką przestrzenią. Gdy opowiadałem o tym ludziom, to od razu widziałem jak im się oczy rozświetlały. Często mówili: proszę pana, to jest niemożliwe, ale jak dam panu mój stempel, to będzie bardziej możliwe.”
Bęc Radio: Przygoda multizadaniowego architekta, 08.2023

WYBRANA BIBLIOGRAFIA
Filling a Void in Warsaw, The New York Times, 25.10,2012
Dom Kereta. Konstrukcja najwęższego domu, Architektura-Murator, lipiec 2017
Magda Krukowicz, Dom Kereta, La Vie Magazine
Jakub Szczęsny, Katalog wystawy w Muzeum Miasta Gdyni, 2023

Magazyn Uniwersytetu Ben Guriona w Ber Szewie