Nie Tylko Człowiek, czyli relacje międzygatunkowe w mieście
Stacja odkrywczo-badawcza

Architektura, stworzona po to, by umożliwiać człowiekowi życie na planecie, w równej mierze działa na jego niekorzyść. Logika, którą jej nadaliśmy, a także jej materialność, wydzieliła nas i odgrodziła od świata, poprzez utwardzanie podłoża, osuszanie i wyjaławianie gleby, zabudowanie ziemi kubaturami.

W rezultacie dziś wiemy niewiele o glebie w naszych miastach. Gdzie właściwie jest, skąd pochodzi, jakie ma właściwości – te pytania dopiero zaczynają przenikać do zbiorowej świadomości. Tymczasem tracimy z oczu życie, które w niej trwa, i trudno nam wyobrazić sobie to, które mogłoby zaistnieć – gdyby tylko gleba została odkryta – dosłownie i w przenośni.

W ramach Placu Nowego Sąsiedztwa, części tegorocznej odsłony projektu Plac Defilad prowadzonego przez Teatr Studio w Warszawie, wyznaczyliśmy miejsce, które przez całe lato służy nam za stację odkrywczo-badawczą. To plac Defilad, żywy organizm, funkcjonujący w różnych trybach: codziennym (parkingi, stół społeczny, kebab) i odświętnym (wydarzenia, imprezy), a także oczekujący na zmianę – w niedalekiej przyszłości jego przestrzeń publiczna zmieni swoje oblicze według wygranej koncepcji konkursowej pracowni A-A Collective. Ten moment zawieszenia między dwoma stanami, jak to zwykle bywa, rządzi się swoimi prawami.

Plac Nowego Sąsiedztwa, projekt Fundacji Bęc Zmiana i Fundacji Puszka na placu Defilad
w Warszawie, 2022, fot. Sisi Cecylia

Plac Nowego Sąsiedztwa, projekt Fundacji Bęc Zmiana i Fundacji Puszka na placu Defilad
w Warszawie, 2022, fot. Sisi Cecylia

Nam dał możliwość zrealizowania potencjalnej wersji przyszłości – tej, w której natura jest w mieście niezależnym podmiotem, a my szukamy z nią punktów styku, relacji i połączeń. Żeby zajrzeć w głąb, zerwaliśmy 40 m2 płyt granitowych z płyty głównej placu Defilad. Nie znaleźliśmy tam jednak życiodajnej gleby, tylko miejską tłuczkę, utwardzającą ludzką infrastrukturę – bo opowieść miejska nie zawsze jest opowieścią romantyczną. Dołożyliśmy więc ziemi i zasadziliśmy w tym miejscu 350 roślin. Ta powołana przez człowieka wyspa zieleni wśród betonu kotwiczy się w miejscu, w którym za jakiś czas powstanie docelowa, dużo większa rabata. Zielony portal do przyszłości jeszcze bardziej zagrzewa nas do eksploracji i badań – wraz z Grupą Projektową Centrala poszukujemy innych próbek gleby w centrum miasta, badamy je i porównujemy; urządzamy hydrobotaniczne przyczółki. Prosimy biologów i rysowników o portretowanie zasadzonych roślin. Interesujemy się składem miodu tutejszych „pałacowych” pszczół, by rozpoznać, jakie rośliny nektarodajne rosną w centrum miasta. Obserwujemy wróble poruszające gałęzie miłorzębu. Na Placu Nowego Sąsiedztwa od dziś mieszkają m.in.: hiacyntowiec zwyczajny, kostrzewa czerwona, szachownica lisia, grujecznik japoński, rozwielitka, grzybieńczyk wodny czy strzałka wodna oraz miliony bardziej anonimowych mikroorganizmów.

Plac Nowego Sąsiedztwa, projekt Fundacji Bęc Zmiana i Fundacji Puszka na placu Defilad
w Warszawie, 2022, fot. Sisi Cecylia

Wszystkie te działania to praktykowanie współzamieszkiwania międzygatunkowego i wstęp do (roz)poznania nowych sąsiadów i sąsiadek. Bo tak jak wiemy, że zerwanie betonu w miastach to dziś co najmniej konieczność, to rzadziej wspominamy o tym, że każdy centymetr sześcienny ziemi, zieleni czy wody dokłada się do urbanistyki wielogatunkowej – umożliwiającej życie nie tylko ludziom. Wydaje się, że wiedzą już o tym mieszkańcy i mieszkanki, walcząc o zieleń i rozbetonowując swoje chodniki. Dlatego na Plac Nowego Sąsiedztwa zapraszamy szczególnie burmistrzów i burmistrzynie miast, których rynki i place przeszły ostatnio „rewitalizację” spod znaku betonowej patelni.

Więcej informacji: www.beczmiana.pl/plac-nowego-sasiedztwa

Aleksandra Litorowicz – prezeska Fundacji Puszka, kulturoznawczyni, badaczka, wykładowczyni School of Ideas i School of Form. Badała m.in. warszawskie place i polskie murale. www.miastozdziczenie.pl.

Plac Nowego Sąsiedztwa, projekt Fundacji Bęc Zmiana i Fundacji Puszka na Placu Defilad w Warszawie, 2022, fot. Sisi Cecylia