Przeobrażenia
do 09.06.2024
Gdańsk

Transformacja ustrojowa w Polsce to moment wielkich zmian politycznych, ekonomicznych i społecznych. Jednak dla Alicji Żebrowskiej to przede wszystkim czas przemiany duchowej. W pracach artystki tworzonych na przełomie lat 80. i 90. przebija zainteresowanie mistyką, ezoteryką i alchemią. Transformacja jest tajemnicą – stanem pomiędzy, gdy to, co stare już nie obowiązuje, a nowe dopiero się wyłania. Żebrowska używa kontekstu przemiany, by mówić o czasie poza czasem, kosmicznej jedności i harmonii stworzenia. W realiach rozpadającej się rzeczywistości i formowania się nowego porządku opowiada o sprawach transcendentnych – walce chaosu z porządkiem, materii z duchowością, zjednoczeniu pierwiastków i doskonałości architektury wszechświata. Najważniejsze realizacje tego okresu prezentuje wystawa Tajemnica patrzy. Rdzeń ekspozycji stanowią grafiki, rzeźby oraz instalacja artystki pokazywane na wystawach w Krakowie (1986), Wiedniu (1992) i Orońsku (1992). W większości przypadków, była to pierwsza i ostatnia okazja, by z nimi obcować – w późniejszym bogatym i skandalizującym dorobku twórczyni zostały zupełnie zapomniane. Teraz po latach, gdy rzeczywistości moralna, polityczna, społeczna znów zdają się osuwać, możemy zobaczyć je ponownie i znów zetknąć się z tytułową tajemnicą.

22.03-09.06.2024
Alicja Żebrowska, Tajemnica patrzy
Gdańska Galeria Miejska 2, ul. Powroźnicza 13/15

Alicja Żebrowska, Tajemnica patrzy. Prace z czasu transformacji, fot. Alina Żemojdzin

–

Chociaż o transformacji zwykło mówić się w kategoriach społecznych, politycznych i ekonomicznych, to
transformacja była przede wszystkim tajemnicą. Był to czas wielkiego przemienienia, interregnum, stan
pomiędzy – kiedy stary porządek już nie istniał, a nowy jeszcze nie nastał.
Wystawa Tajemnica patrzy obejmuje przegląd najważniejszych prac Alicji Żebrowskiej z czasu
transformacji. Artystka inspirowała się wówczas ezoteryką, mistyką i alchemią. W realiach rozpadającej
się rzeczywistości – i równoczesnego powstawania nowej – Żebrowska szukała śladów kosmicznej
jedności i harmonii stworzenia. Astralne zjednoczenie pierwiastków, manifestujące się w figurze
androgyna, walka chaosu z porządkiem i materii z duchowością, doskonałość architektury wszechświata,
praczas zaklęty w formacjach skalnych Tatr i bezczas transformacyjnej codzienności – to tylko niektóre z
tropów obecnych we wczesnych pracach Żebrowskiej. Pozwala to wpisać jej twórczość w szerszy i ciągle
niewystarczająco opisany kontekst: transformacyjną sztukę nowej duchowości.
Rdzeń wystawy stanowią grafiki, rzeźby oraz instalacja z wystaw w Krakowie (1986), Wiedniu (1992) i
Orońsku (1992). W większości przypadków prac tych później nie pokazywano. W końcu o nich
zapomniano, wybierając z bogatego dorobku artystki zaledwie kilka filmów (w tym Tajemnica patrzy z
1995 roku), które zinterpretowano zgodnie z hegemonicznymi dyskursami transformacyjnej historii sztuki
jako „feministyczne” i „krytyczne”. Nie uchylając tych odczytań, wystawa w Gdańskiej Galerii Miejskiej
chce przywrócić wczesnym pracom Żebrowskiej ich historyczny kontekst i stojące za nimi intencje
artystki.

Kontekstem tym była tajemnica transformacji – czas poza czasem, wieczne teraz, równoczesność
przed i po. Żebrowska wiedziała, że tajemnica patrzy – i sama patrzyła w jej stronę.