Laboratorium przyszłości
do 31.12.2023
Warszawa

W witrynie Bęc Księgarni niewielką interwencję na temat Opolna przyszłości stworzyli: Mateusz Kowalczyk, Aleksandra Ołdak, Karolina Pawelczyk i Weronika Zalewska z Biura Usług Postartystycznych*.

W Opolnie-Zdroju z elitarnego komfortu działającego tu w XIX w. uzdrowiska i egalitarnej wiary w postęp i komfort powszechny czasów PRL, pozostało niewiele. Wieś leży na samym skraju kopalni odkrywkowej „Turów” – jej jedna trzecia już została pożarta przez gigantyczną dziurę, podobnie jak kilka innych, pełnych zabytkowej architektury okolicznych miejscowości.

W dawnych budynkach uzdrowiskowych nie ma ani kuracjuszy, ani budującej socjalistyczną Polskę klasy robotniczej. Kopalnia „Turów” jest reliktem przeszłości – w epoce katastrofy klimatycznej i pilnej potrzeby sprawiedliwej transformacji regionu najwięcej słyszymy o niej w kontekście sporów, toczonych przez polski rząd z Czechami, Niemcami, Unią Europejską i zdrowym rozsądkiem. Przez ostatnie siedemdziesiąt lat mieszkańcy Opolna doświadczyli „kosztów zewnętrznych” gospodarki opartej o wydobycie paliw kopalnych: degradacji środowiska, gleby i krajobrazu; wysychania wód i powracających susz; emisji pyłów i zanieczyszczeń; pogarszających się warunków pracy; koncentracji i nadużyć władzy; ukrywanych wypadków i katastrof; zaniedbań i nierówności czy wreszcie przymusowych przesiedleń i całkowitego niszczenia całych miejscowości.

Czy w takim miejscu można jeszcze myśleć o przyszłości? O innych komfortach i nowych sposobach życia w obliczu planetarnych przemian? Oczywiście, że tak – wystarczy spojrzeć na tę historię inaczej.

W lipcu 1971 roku w Opolnie Zdroju, odbył się pionierski, pierwszy w historii sztuki polskiej, ekologiczny plener artystyczny Ziemia Zgorzelecka 1971: Nauka i sztuka w procesie ochrony naturalnego środowiska człowieka. Sympozjum, w którym wzięły udział najważniejsze polskie artystki i artyści, naukowczynie, eksperci oraz przedstawiciele społeczności lokalnej – mieszkańcy Opolna-Zdroju, górnicy, dyrekcja Kopalni – wpisywało się w niezwykle żywą w latach 60. i 70. XX wieku tradycję plenerów artystycznych. Wydarzenie było w całości problematyce ekologicznej, stając się momentem założycielskim dla rodzącej się wtedy w polskim świecie twórczym świadomości środowiskowej.

W 2021 r. w okrągłą, 50. rocznicę pierwszego polskiego, ekologicznego pleneru artystycznego, zgromadzone wokół Biura Usług Postartystycznych* (post)artystki i (post)artyści ponownie odwiedzili Opolno-Zdrój. Podczas trzydniowego pleneru Ziemia Zgorzelecka: OPOLNO 2071 grupa twórców, aktywistek, pracowniczek kultury, badaczy oraz przedstawicielek społeczności lokalnej powróciła do dyskusji i działań rozpoczętych w 1971 roku. Jednak tym razem, zamiast ostrzegać, snuć apokaliptyczne rozważania i komentować destrukcyjne zapędy gatunku homo sapiens, artystyczne narzędzia i twórcza wyobraźnia zostały uruchomione by wytworzyć wizję wspólnej, zielonej i sprawiedliwej przyszłości dla Opolna-Zdroju i całego regionu.

tekst: Kuba Depczyński

do 31.12.2023
Laboratorium przyszłości
Bęc Księgarnia, Warszawa, ul. Mokotowska 65
www.postkomfortocen.info

*Biuro Usług Postartystycznych (BUP) to jednostka funkcjonująca w ramach struktury Fundacji Nowej Kultury Bęc Zmiana, której celem jest wspieranie działaniami artystycznymi ruchów społecznych i politycznych oraz wzmacnianie różnych form aktywizmu. www.krolikokaczki.pl

Wydarzenie w ramach projektu „Laboratorium badań nad szczęściem. Życie po komfortocenie”, cyklu badawczo-artystycznego, sieciującego środowisko sztuki, nauki, dizajnu, technologii i przedsiębiorczości. Tematy: przyszłość ograniczonego komfortu, praca wyobraźni, ekologia miejska, gospodarka przyszłości, poszukiwanie źródeł optymizmu, spekulatywność jako motor rozwoju zarządzanie kryzysem i sytuacjami niedoboru.

Projekt Goethe-Institut, Fundacji Bęc Zmiana, Zentrum für Kunst und Urbanisik (Berlin), realizowany jest przy wsparciu m.st. Warszawy, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, Fundacji im. Heinricha Bölla w Warszawie. Koproducenci wiedzy: Akademia Sztuk Pięknych Katowice, BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej, Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku, Stowarzyszenie Media Dizajn (Szczeciński Inkubator Kultury), Galeria Arsenał w Białymstoku. Patronat medialny: Noizz.pl. Współpraca medialna: Jutronauci / Gazeta Wyborcza, Dwutygodnik