Kuba Maria Mazurkiewicz

Pogrzeb jest zinstytucjonalizowanym rytuałem i zazwyczaj nie przystaje do stylu życia zmarłej osoby. Style życie nie są skorelowane ze stylami śmierci. Stąd idea stworzenia zestawu alternatywnych znaków śmierci i żałoby: mały krok w kierunku indywidualizacji obrzędów funeralnych. Poniżej omawiam możliwości i zachęcam do wyboru własnej.

Pierwsza kwatera przedstawia pozostałość kremacji albo humus, żyzną ziemię powstałą w wyniku rozkładu (A1). Do metody kompostowania zwłok nawiązuje piktogram recyklingu (D3), którego kształt wywiedziony jest ze wstęgi Möbiusa (E4), ta znów podobna jest do symbolu nieskończoności, co prowadzi nas do mitycznego uroborosa (F3), węża pożerającego własny ogon. Oprócz niego ze starożytnego Egiptu pochodzi wizerunek płaczki (F4), w charakterystyczny sposób zakrywającej głowę, tutaj w wersji emotikony reprezentującej lament. Duch (G1) to strach przed cmentarzem mający korzenie w anglosaskiej kulturze horroru, kształt ukazuje jednak zjawę oswojoną, bohatera animacji Kacper i przyjaciele. Filmowe konotacje ma jeszcze kwatera z końcówką Looney Tunes (B2). Ludzka sylwetka z przekreślonymi oczami (B5) to znów nawiązanie komiksowe, a schody w kierunku nieba muzyczne (B4) – do Stairway to Heaven Led Zeppelin. Symbol ten powstał ze skojarzenia z drabiną do nieba (H3–4) prowadzącą zbawionych do raju, a potępionych w piekielne czeluście.

W kontrze do wyobrażeń pośmiertnej wspinaczki mamy schodzenie w dół: runa śmierci (A2) budzi odrazę z powodu nazistowskiego przechwycenia, alternatywą dla niej może być znak korzeni (C4) czy raczej sieci nor? Dla naturalistów – robactwo toczące szczątki (C5). Od doświadczonych śmiercią kliniczną mamy ciemny korytarz ku odległej jasności (J5), a od newageowców obraz kosmosu (H5), znak dopełniania się dnia i nocy (I1) oraz pustkę, nicość jako jasność (A3) lub odwrotnie – ciemność (J3). Czaszka (B3), czasem podkreślona piszczelami (I2), kosa (D1), skrzydlate postacie: anioły, putta, ptaki (A5) i pszczoła (I5) – zwiastunka śmierci i przewodniczka zmarłej osoby, to symbole dawniej popularne, ale współcześnie niestosowane.

Znicz (F2) i zgaszona świeca (H1) podkreślają ulotność życia. Grób (D5), mający w naszych czasach najczęściej kształt łóżka, można odczytać również jako łoże śmierci. Portret trumienny (E1) do stosowania na zasadzie awataru z mediów społecznościowych. Zamknięta księga życia (F1), zachodzące słońce (D2), noc (G3), złamane (H2) i uschnięte (C3) drzewo to symbole końca, dla jednych wszystkiego, dla innych życia w dotychczasowym wymiarze. Wierzba płacząca (E2) blisko łączy się z zachmurzonym niebem (C2) i deszczem (G4) – to kurtyny spektaklu życia. Smutek i melancholijną żałobę obrazują: serce (B1), także pęknięte (E5), łza (G2), kwiat (J2) i pusty pokój (E3). Dla osób kierujących się szkiełkiem i okiem jest łańcuch DNA (J1), mózg (I3) i zapis ustania akcji serca (I–J4). Piktogram radioaktywności (C1) wyraża traumę związaną z odchodzeniem. Kilka symboli dotyczy czasu: zegar wybija godzinę śmierci (A4), minutnik kończy odliczanie (F5), a w klepsydrze spadają ostatnie ziarna (G5). Całość zamyka czarna wstęga (D4), najbardziej popularny świecki symbol pogrzebowy, który przełamuje monopol krzyża z gałęzią palmową.

Po szerszą analizę możliwych kierunków zmian w obszarze pogrzebu zapraszam na wystawę Wyobraźnia funeralna. Wobec polskiego prawa pogrzebowego 1959–2021 do galerii Dizajn BWA Wrocław.

Życie codzienne świetnie sobie radzi bez wkładki artystycznej. Presja na koncept i estetykę zaburza spokój samozadowolenia. Odpowiedzią na te trendy może być czas spędzony w gronie przypadkowych, świeckich obiektów. Dział zawiera upcykling treści estetycznych i przygodę.

Kuba Maria Mazurkiewicz, Wzornik alternatywnych symboli śmierci dla branży pogrzebowej, 2021, olej na płótnie, 300cm x 150cm, fot. Alicja Kielan