Od archidziadersa do żeńskich końcówek

Uwaga! BAL architektek ma dla Was definicje ważnych haseł. I to w kolejności alfabetycznej. Takie ABC, żeby wiedzieć, co i jak, i nie zostawać w tyle. Czym jest ekofeminizm, jaka jest różnica między gender mainstreaming a intersekcjonalnością, o co chodzi w urbanistyce feministycznej? Czytajcie, używajcie!

ARCHIDZIADERS – osoba po architekturze o wielu niepożądanych cechach, takich jak wiara w patriarchat, nieposzanowanie kobiet i ich dążeń do równego traktowania. Patrzy z góry na kobiety, osoby młodsze i nieheteronormatywne. Uprawia nieekologiczną, tradycyjną betonowo-stalową architekturę oraz mansplaining. Brzydzi się słowem „feminizm”, a feminatywów ponoć nie umie wymówić.

BAL ARCHITEKTEK – inicjatywa poruszająca temat kobiet w architekturze. Na balowych profilach w mediach społecznościowych promowane są postaci kobiet architektek i projektowanie z uwzględnieniem potrzeb wszystkich grup, a obnażane są absurdy, seksizm i nierówności w zawodzie.

CZARNY GOLF – stereotypowo: ubranie i znak rozpoznawczy wszystkich architektów i architektek, bez którego ponoć nie można być szanowanym w zawodzie. Tak jak nie można ponoć zasługiwać na szacunek w zawodzie, gdy chodzi się na obcasach, zakłada sukienki w kwiatki albo maluje paznokcie. MIT i bujda.

DEKLINACJA – odmiana rzeczowników przez przypadki. Osobom, które podważają zasadność stosowania feminatywów, polecamy deklinować słowo „architektka” przynajmniej raz dziennie. Można to zrobić publicznie, performatywnie i na Instagramie, oznaczając przy tym @bal_architektek.

EKOFEMINIZM – feministyczny nurt, który podkreśla potrzebę ochrony środowiska naturalnego, jako kolejnego obszaru cierpiącego przez ekspansywne polityki – pochodne kapitalizmu i patriarchatu. Z jednej strony przyznaje prawa w mieście aktorom nie-ludzkim, z drugiej bada nierówności płciowe będące skutkiem kryzysu klimatycznego i degradacji biologicznej.

FEMINATYWY – żeńskie końcówki rzeczowników określających role i zawody wykonywane przez kobiety. Mają działanie prorównościowe i emancypacyjne. Polecamy serdecznie.

FEMINIZM – idea równościowa, według której kobiety powinny mieć takie same prawa jak mężczyźni (np. do decydowania o sobie, swoim życiu, ciele, do równego wynagrodzenia za taką samą pracę). Bycie feministą/feministką nie jest radykalne. To jak nie-bycie rasistą, faszystą czy homofobem.

GENDER MAINSTREAMING – strategia (np. w projektowaniu) wprowadzająca równość szans i sprawiedliwe traktowanie kobiet i mężczyzn, np. przy projektowaniu usług albo urbanistyki. Nastawiona na konkretne rozwiązania praktyczne, korzysta z syntezy potrzeb poszczególnych płci kulturowych (czym różni się od podejścia intersekcjonalnego).

INTERSEKCJONALNOŚĆ – nurt w feminizmie, mówiący o różnicach w obrębie grup defaworyzowanych, krzyżowanie się cech, które multiplikują (ale i urealniają) zestawy potrzeb różnych grup (przykład: osoba z niepełnosprawnością × kobieta × osoba majętna ma inne potrzeby lub oczekiwania wobec danej przestrzeni miejskiej niż osoba z niepełnosprawnością × kobieta × osoba uboga). Ważny wniosek: kobiety są bardzo zróżnicowaną grupą i mają bardzo różne potrzeby w mieście. Wrzucanie ich do jednego worka (np. kobieta × matka × prowadząca wózek) jest uproszczeniem.
Uwaga: Istnieje pojęcie i wspaniałe zjawisko pn. „sojusz intersekcjonalny”. Sojusze zawiązywane są wtedy, gdy np. osoby homoseksualne stoją po stronie kobiet, np. w sprawie praw reprodukcyjnych.

JAJA – metaforyczny atrybut osób odważnych, przedsiębiorczych, przebojowych i odnoszących sukcesy zawodowe. Ponieważ element ten zaczerpnięty jest wprost z męskiego ciała, zestaw cech utożsamia się tylko z mężczyznami. Kobiety robiące karierę, według tej teorii, tracą swoją kobiecość i nabierają cech męskich, ponieważ zdolność osiągania zamierzonych celów i bezkompromisowość jest zarezerwowana tylko dla świata mężczyzn. „Trzeba mieć jaja” to z pozoru zabawny i niepozorny frazes, głęboko jednak tkwiący w patriarchacie i krzywdzących stereotypach. Trzeba uważać.

KOBIECA ARCHITEKTURA (albo: KOBIECY SPOSÓB PROJEKTOWANIA) – określenie nieistniejącego zjawiska, w którym kobiety projektują inaczej niż mężczyźni. W tym bazującym na stereotypach układzie mężczyźni projektują tylko wieżowce i betonowe pustynie, a kobiety tylko prospołeczne przestrzenie troski. Faktem jest, że nierzadko kobiety są spychane do projektowania mało prestiżowych funkcji i częściej jest to przedszkole niż stadion. A że płeć determinuje rodzaj warsztatu? Bujda na resorach.

LUKA PŁACOWA – różnica w średnim wynagrodzeniu brutto kobiet i mężczyzn pełniących takie same stanowiska. W Unii Europejskiej ta różnica wynosiła 14,1% w 2019 roku i wiadomo już, że pandemia pogłębiła tę dysproporcję. Kobiety nie dość, że rzadziej awansują i dużo rzadziej zajmują stanowiska kierownicze, to jeszcze mniej zarabiają, mimo że posiadają te same kompetencje i pełnią te same obowiązki co mężczyźni. Jako pierwszy krok do rozwiązania tego problemu postuluje się transparentność wynagrodzeń.

MANSPLAINING – irytujący, paternalistyczny sposób prezentowania swojej opinii, najczęściej przez starszego (wiekiem i/lub stanowiskiem) mężczyznę, który bazuje na założeniu, że rację uzależnia jedynie wysoka pozycja w hierarchii (patrz PATRIARCHAT), np.: „Znam się na nierównościach genderowych, prowadziłem na ten temat seminarium”.

NIEODPŁATNA PRACA OPIEKUŃCZA – wszystkie czynności związane z opieką nad osobami zależnymi, czyli dziećmi, rodzicami czy osobami chorymi lub z niepełnosprawnością. Ponadto sprzątanie, pranie, prasowanie, wynoszenie śmieci i karmienie psa, czyli tzw. obowiązki domowe. 75% tej pracy na świecie wykonują kobiety. Dopóki te proporcje się nie zmienią (dopóki mężczyznom nie przekaże się części tych obowiązków), dopóty będziemy tkwić w impasie i sprowadzać „projektowanie dla kobiet” do przystosowywania miasta do potrzeb matek z dziećmi w wózku i dostosowywania kuchni w celu zapewnienia lepszego komfortu przebywającej w niej pani domu.

OPIEKA – czynność sprawowana wobec innych (patrz: NIEODPŁATNA PRACA OPIEKUŃCZA) lub wrażliwa postawa (patrz: TROSKA).

PATRIARCHAT – hierarchiczny i opresyjny system społeczny, oparty na dominacji grupy uprzywilejowanej nad inną grupą, np. włościan nad chłopami, starszyzną nad dziećmi, mężczyzn nad kobietami, mężem nad żoną. Całkowicie bezsensowny, niemodny już system, wciąż stanowiący fundament naszej cywilizacji. Najlepiej opisany ostatnio w książce Chamstwo Kacpra Pobłockiego. Polecamy serdecznie!

RÓWNOUPRAWNIENIE – świat, w którym ludzie się skrzykują, żeby sobie wzajemnie pomóc wnieść lodówkę na szóste piętro i nikt nie pyta przy tym o płeć. Świat, w którym kobiety mogą wykonywać wszystkie zawody, na jakie mają ochotę, a za taki sam zakres obowiązków dostaną taką samą pensję co mężczyźni. W którym „bycie babą” albo zachowywanie się „jak baba” nie jest inwektywą. Świat, w którym kobiety, tak samo jak mężczyźni, mogą decydować o swojej obecności w przestrzeni miejskiej, o swojej przyszłości, swoim zawodzie, swoim państwie i swoim ciele.

SIOSTRZEŃSTWO – pożądana, choć rzadka relacja pomiędzy kobietami, które stanowią dla siebie wzajemnie wsparcie, nie tylko we wspólnej biedzie i opresji, ale również w przypadku sukcesów przynajmniej części z nich. Układ pozbawiony zazdrości i zawiści, dzięki któremu wspieramy się międzypokoleniowo, zostajemy mentorkami młodszych koleżanek oraz szczerze życzymy sobie wzajemnie sukcesów zawodowych i finansowych.

TROSKA – wyraz zaniepokojenia lub postawa wyrażająca dbałość o dobrostan (swój, cudzy, wspólnoty). Co ważne, nie jest ona domeną kobiet i nie powinna być jedynie kobietom przypisywana. W dojrzałych demokracjach jest to ciągły stan i świadomość wzajemnej zależności, relacja między ludźmi umożliwiająca wzajemne otaczanie się troską, zamiast udzielania pomocy jednostkom słabszym przez te silniejsze.

URBANISTYKA FEMINISTYCZNA – projektowanie miast uwzględniające potrzeby osób defaworyzowanych, urbanistyka oparta na ekofeminizmie, demokracji i horyzontalności poszczególnych aktorów/aktorek, w której realizuje się nie tylko potrzeby generujące zysk ekonomiczny. Projektowanie partycypacyjne i nastawione na dialog.

WRAŻLIWE (PROJEKTOWANIE) – w odróżnieniu od projektowania uniwersalnego, proces uwzględniający nie tylko wielość i potrzeby różnych grup docelowych, ale też różnice w obrębie tych grup (patrz: INTERSEKCJONALNOŚĆ).

ZAWÓD – poczucie zgorzknienia w następstwie niespełnienia oczekiwań i/lub wyuczone zajęcie mające przynosić zarobek. Braciom i Siostrom w zawodzie życzymy zadowolenia, stałego zatrudnienia, ubezpieczenia i składek ZUS. 

ŻEŃSKIE KOŃCÓWKI rzeczowników, czyli FEMINATYWY – określające role i zawody wykonywane przez kobiety. Mają działanie prorównościowe i emancypacyjne. Polecamy serdecznie.

Bal Architektek – inicjatywa wspierająca kobiety w architekturze, zarówno projektantki, jak i jej użytkowniczki. Balowiczki: Dominika Janicka, Barbara Nawrocka, Dominika Wilczyńska

PS. Niech żyje Bal!