Strategie protestu
do 23.09.2021
Białystok

Wystawa Na początku był czyn! jest efektem kolektywnego projektu badawczego poświęconego historii białostockiego anarchizmu insurekcyjnego. Współczesne prace i działania artystyczne przywołają dziedzictwo Białegostoku jako wielokulturowego miasta, będącego centrum przemysłu i sceną dla istotnych wydarzeń politycznych. Anarchizm początku XX wieku zderzony z najsilającymi się obecnie w kraju i na świecie prostestami stanowić może punkt wyjścia do zniuansowanej i otwartej dyskusji na temat strategii protestu i obecności przemocy w sferze publicznej. Twórcy wystawy pytają o to w jaki sposób sztuka może kwestionować, reprezentować, wspierać i aktywnie uczestniczyć w zmianie społecznej.

Poniżej publikujemy oficjalne oświadczenie dyrekcji Galerii Arsenał w Białymstoku oraz kuratorów ekspozycji.

Na początku był czyn!
6.08-23.09.2021
Galeria Arsenał
Mickiewicza 2, Białystok

Oświadczenie

Jedną z podstawowych funkcji przestrzeni sztuki współczesnej, takich jak Galeria Arsenał w Białymstoku, jest zapewnienie bezpiecznej przestrzeni do rozmowy na trudne i kontrowersyjne tematy, problematyzujące przeszłe i aktualne wydarzenia. Wystawa „Na początku był czyn!” przygląda się niedostatecznie rozpoznanej historii anarchizmu w Białymstoku na początku XX wieku i zadaje pytanie, co te historie mogą oznaczać dla nas dzisiaj. Projekt sytuuje miasto Białystok w centrum rozwoju nowoczesności i walk pracowniczych na całym świecie, a także zaprasza widzów do krytycznego spojrzenia na tę historię w kontekście współczesnych ruchów społecznych i praktyk artystycznych.

Wystawa w żaden sposób nie zachęca do przemocy i nie wzywa do wywrotowych działań – jej założeniami są między innymi badanie społecznych, ekonomicznych i politycznych warunków, które prowadzą do aktów sprzeciwu w sferze publicznej i próba zrozumienia mechanizmów działania systemowej i indywidualnej przemocy oraz zależności między skalą opresji, a reakcjami na nią. Prezentowane materiały są kontekstualizowane przy pomocy dydaktycznych opisów i tekstów towarzyszących.

Część pojawiających się w mediach relacji daje zmanipulowany obraz wystawy, jest próbą cenzurowania artystów, zastraszania galerii i jej pracowników oraz zniekształcenia tematyki ekspozycji, a w szczególności pracy pochodzącego z Białegostoku Karola Radziszewskiego. W opisach tych nie ma żadnej wzmianki o wideo, będącym częścią instalacji Radziszewskiego, który dokumentuje przemoc i zastraszanie, jakich doświadczono na białostockim Marszu Równości w 2019 roku. Ta część instalacji jednoznacznie odnosi się do skrajnych przykładów mowy nienawiści i przemocy skierowanej, tego dnia i nie tylko, w stronę społeczności LGBTQI+ i ich sojuszników. Od czasu wydarzeń z 20 lipca 2019 roku, niewiele było publicznej refleksji nad przemocą i chaosem doświadczonym tego dnia w Białymstoku. Z myślą o osobach, które miały możliwość zapoznać się jedynie z tymi relacjami publikujemy opis instalacji „Fag Fighters”, znajdujący się w przestrzeni galerii:

„Społeczność LGBTQI+ jest od jakiegoś czasu prezentowana w przestrzeni publicznej jako podstępna “ideologia”, śmiertelne zagrożenie dla porządku społecznego. Fikcyjny gejowski gang Fag Fighters wizualizuje i wyolbrzymia ten obraz, przekształcając fałszywy i krzywdzący stereotyp w absurdalną, aspołeczną, anarchiczną i wywrotową fantazję. Rozpoczęty w 2007 roku i wciąż kontynuowany projekt stawia pytanie „Co by było, gdybyśmy naprawdę stanowili tę niebezpieczną siłę?”. Historia tych gejowskich anarchistycznych bojowników przedstawiona jest poprzez sfabrykowane dowody ich obecności, od graffiti i innych infiltracji przestrzeni miejskiej, po filmy wideo i amatorskie sesje zdjęciowe. W czasie, gdy w Polsce wzrasta przemoc fizyczna i symboliczna wobec społeczności LGBTQI+, Fag Fighters jak lustro odbijają tę przemoc w stronę społeczeństwa i parodiują toksyczną męskość. Radykalne poglądy Fag Fighters nabrały nowego znaczenia i aktualności po przemocy podczas Marszu Równości w Białymstoku w 2019 roku. Nowy film oparty na nagraniach z marszu przedstawia chaos tego dnia i wykorzystuje techniki montażu, aby zbudować fikcję z traumy i odwrócić dynamikę władzy.”

W materiałach promocyjnych i informacyjnych o wystawie oraz w interakcjach ze zwiedzającymi informujemy, że wystawa (a w szczególności praca Karola Radziszewskiego) jest skierowana do widzów dorosłych. Instalacja „Fag Fighters” jest dodatkowo zasłonięta kurtyną i poprzedzoną informacją uprzedzającą o zawartych w niej treściach.

To właśnie publiczne finansowanie przestrzeni sztuki powinno stwarzać instytucjom artystycznym możliwość zachowania niezależności od wpływów komercyjnych i politycznych, tak aby mogły one zajmować się trudnymi momentami w historii i współczesności. Galerie i muzea – jak uniwersytety – są nam potrzebne jako laboratoria idei, miejsca wolności twórczej i intelektualnej, w których można pomyśleć więcej niż w innych przestrzeniach publicznych i podejmować próby zrozumienia najtrudniejszych aspektów rzeczywistości. Prezentowane w nich dzieła nie powinny być odbierane dosłownie, ale jako zróżnicowane w formie, często przewrotne lub metaforyczne komentarze na temat rzeczywistości.

Dyrektorka Galerii Arsenał w Białymstoku:
Monika Szewczyk

Kuratorzy wystawy:
Post Brothers
Katarzyna Różniak

Mikołaj Sobczak, Znamia, 2021